Wilhelm Thomsen, Orhun alfabesini çözdüğünü açıkladı. 🔍🔍

Orhun Alfabesinin Çözülmesinin Tarihsel Önemi

Orhun Yazıtları, 8. yüzyılda Bilge Kağan, Kül Tigin ve Tonyukuk adlarına dikilmiş anıtlardır ve Türklerin bilinen ilk yazılı metinleri arasında yer alır. Thomsen’in başarıyla alfabetik yapısını çözmesi, bu anıtların dilini anlaşılır hâle getirmiş; Türklerin devlet felsefesi, toplumsal düzeni, askeri yapısı ve bağımsızlık anlayışı dünya bilim çevreleri tarafından ilk kez doğru şekilde yorumlanabilmiştir. Thomsen’in çalışmasıyla birlikte Türk dili, Alman, Fransız ve Danimarkalı bilim insanlarının da yoğun ilgisini çekmiş, böylece Türkoloji disiplininin temelleri daha da güçlenmiştir.

Bilimsel Yöntem ve Çözüm Süreci

Thomsen’in başarısı, rastlantısal bir çözüm değil; uzun yıllara yayılan karşılaştırmalı dilbilim analizlerinin bir sonucuydu. Runik yazıya benzeyen Orhun harflerini, çeşitli dillerdeki ses uyumları, kelime kökenleri ve morfolojik yapılar üzerinden sistematik şekilde sınıflandırdı. Sonunda bazı yer adları, unvanlar ve kalıp ifadeler üzerinden alfabetik çözümü gerçekleştirdi. Thomsen’in yöntemi, bugün hâlâ dil bilimlerinde örnek bir akademik çalışma olarak gösterilir.

Türk Kültürü Açısından Yeni Bir Dönem

Orhun kitabelerinin okunmasıyla Türkler, kendi devlet geleneğini ve dünya tarihine katkılarını daha derin bir şekilde inceleme fırsatı buldu. Yazıtlarda yer alan “Türk milleti için gece uyumadım, gündüz oturmadım” gibi ifadeler; yöneticiler ile halk arasındaki ilişkiyi, devlet yönetim anlayışını ve Türklerin bağımsızlık tutkusunu çarpıcı şekilde yansıttı. Bu keşif, modern Türk kimliğini ve tarih bilincini güçlendiren önemli bir kilometre taşı hâline geldi.

Kültürel Mirasın Dünya Sahnesine Çıkışı

Thomsen’in açıklaması, Orhun Yazıtları’nı uluslararası akademik dünyanın ilgi odağı hâline getirdi. Bugün yazıtlar UNESCO Dünya Belleği listesinde yer almakta; dünya genelinde tarih ve dil araştırmalarının önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Thomsen’in 1893’teki bu duyurusu, Türk kültür mirasının evrensel boyuta taşınmasında büyük rol oynamıştır.

Tarihsel Önemi

Wilhelm Ludwig Thomsen’in 15 Aralık 1893’te gerçekleştirdiği bu keşif, hem Türk tarihine hem de dünya dilbilim çalışmalarına yön veren benzersiz bir başarıdır. Orhun alfabesinin çözülmesi sayesinde, binlerce yıllık Türk kültürünün yazılı temelleri görünür hâle gelmiş; insanlık tarihine dair kolektif bilgi birikimine büyük katkı sağlanmıştır. Bu olay, hâlâ tarihçiler, dilbilimciler ve kültür araştırmacıları tarafından “tarihin açılan en değerli kapılarından biri” olarak kabul edilir.